10.01.2012, 16:29
Jako że taki temat miał się pojawić, a się nie pojawił, piszę go ja - na razie tylko z grubsza "nakreślając" temat Póki co nieco ogólnie, będzie uzupełniany w miarę wzrostu mojej wiedzy w tym zakresie
Na początek o runach ogólnie - sam wyraz "runa" pochodzić może od staroislandzkiego "rún" (szept, w staroirlandzkim tajemnica), szwedzkiego "runa", celtyckiego "rhin". Pozycja Maciejewskiego mówi także o tłumaczeniu "rów", "bruzda" (anglosaskie ryn). Powstanie run datuje na I - II wiek n.e., około 1200 lat po powstaniu pisma greckiego. Jako miejsce podaje tereny dzisiejszej Danii
Futhark starszy - 24 znaki f, u, th, a, r, k, g, w, h, n, i, j, ei, p, z, s, t, b, e, m, l, ng, d, o.
Futhark młodszy - 16 znaków, znanych jest kilka jego odmian, z których najważniejsza jest duńska długogałązkowa (wyżej) i szwedzko-norweska krotkogałązkowa (Runy z Rök - niżej).
Futhark z Bergen/Runy kłute - prawdopodobnie futhark młodszy wzbogacony w średniowieczu o znaki diakrytyczne, w celu uczynienia go łatwiejszym do odczytania . W futharku młodszym np. B mogła przybrać dźwięk "b" lub "p", w futharku z Bergen za dźwięk "p" odpowiadała runa B kropkowana, za "d" kropkowana Tiwaz, itd.
Futhorc Brytyjski - Futhark rozszerzony do 28, a potem do 31 znaków (w niektórych źródłach internetowych znaków jest 33 lub nawet 34), wysokość run ulega zjednoliceniu, znikają runy nie posiadające pnia (takie jak jera czy ingwaz w futharku starszym).
Runy z Halsingland - Runy bez pnia. Nazwa bierze się od najpopularniejszych inskrypcji znajdujących się w Halsingland w Szwecji.
Ciekawostka apropo wielu bzdur wypisywanych na forach: Runy wiązane - "Zarówno w starszym jak i młodszym futharku pojawiają się tzw. binderunor: runy łączone (dosł. 'wiązane'). Dwie lub trzy sąsiadujące ze sobą runy otrzymują wspólny pień. W transliteracji oznacza się to znakiem równości, na przykład a=R, e=k, lub łukiem ponad oboma znakami. (...)"*
Na podstawie książki W. Maciejewskiego "Runy", z której pochodzi cytat, i którą szczerze polecam zainteresowanym.
Na początek o runach ogólnie - sam wyraz "runa" pochodzić może od staroislandzkiego "rún" (szept, w staroirlandzkim tajemnica), szwedzkiego "runa", celtyckiego "rhin". Pozycja Maciejewskiego mówi także o tłumaczeniu "rów", "bruzda" (anglosaskie ryn). Powstanie run datuje na I - II wiek n.e., około 1200 lat po powstaniu pisma greckiego. Jako miejsce podaje tereny dzisiejszej Danii
Futhark starszy - 24 znaki f, u, th, a, r, k, g, w, h, n, i, j, ei, p, z, s, t, b, e, m, l, ng, d, o.
Futhark młodszy - 16 znaków, znanych jest kilka jego odmian, z których najważniejsza jest duńska długogałązkowa (wyżej) i szwedzko-norweska krotkogałązkowa (Runy z Rök - niżej).
Futhark z Bergen/Runy kłute - prawdopodobnie futhark młodszy wzbogacony w średniowieczu o znaki diakrytyczne, w celu uczynienia go łatwiejszym do odczytania . W futharku młodszym np. B mogła przybrać dźwięk "b" lub "p", w futharku z Bergen za dźwięk "p" odpowiadała runa B kropkowana, za "d" kropkowana Tiwaz, itd.
Futhorc Brytyjski - Futhark rozszerzony do 28, a potem do 31 znaków (w niektórych źródłach internetowych znaków jest 33 lub nawet 34), wysokość run ulega zjednoliceniu, znikają runy nie posiadające pnia (takie jak jera czy ingwaz w futharku starszym).
Runy z Halsingland - Runy bez pnia. Nazwa bierze się od najpopularniejszych inskrypcji znajdujących się w Halsingland w Szwecji.
Ciekawostka apropo wielu bzdur wypisywanych na forach: Runy wiązane - "Zarówno w starszym jak i młodszym futharku pojawiają się tzw. binderunor: runy łączone (dosł. 'wiązane'). Dwie lub trzy sąsiadujące ze sobą runy otrzymują wspólny pień. W transliteracji oznacza się to znakiem równości, na przykład a=R, e=k, lub łukiem ponad oboma znakami. (...)"*
Na podstawie książki W. Maciejewskiego "Runy", z której pochodzi cytat, i którą szczerze polecam zainteresowanym.
"56. W miarę mądry winien być człowiek,
Nigdy zbyt uczony;
Jeśli losu swego nie wiesz naprzód,
Żyjesz od trosk wolny.
(...)
78. Ta rzecz jest pewna: gdy pytasz o runy,
Od bogów pochodzące radą ich rytowane,
Przez Najwyższego znaczone -
Najlepiej zachowaj milczenie." - Havamal
Nie wróżę, nie rzucam run ani na pw, ani nigdzie indziej.
Nigdy zbyt uczony;
Jeśli losu swego nie wiesz naprzód,
Żyjesz od trosk wolny.
(...)
78. Ta rzecz jest pewna: gdy pytasz o runy,
Od bogów pochodzące radą ich rytowane,
Przez Najwyższego znaczone -
Najlepiej zachowaj milczenie." - Havamal
Nie wróżę, nie rzucam run ani na pw, ani nigdzie indziej.